خودروها روی لاستیک سوارند. انتخاب لاستیک مناسب و با کیفیت اهمیت بالایی دارد اما تعویض آن پس از اتمام طول عمر مفیدش نیز بسیار حائز اهمیت است.
پس از پیمایش چند صد کیلومتر، لاستیکهای شما فرسوده می‌شوند و عملا ایمنی را به خطر می‌اندازند. با توجه به اهمیت بالای این بخش از خودرو، تصمیم داریم در این مقاله در کنار دلایل فرسایش لاستیک، روش‌هایی را جهت افزایش عمر مفید آن‌ها و زمان تعویض هر تایر خودرو را مورد بررسی قرار دهیم.
اغلب رانندگان نسبت به سالم بودن لاستیکهای خودرو کم اهمیت هستند اما این کار اشتباهی بزرگ است. وارد شدن فشار شتاب خودرو، قدرت ترمز و گشتاور فرمان به لاستیک‌ها، تاثیر لاستیک را در یک رانندگی باکیفیت مشخص می‌کند.
دلایل تعویض لاستیکهای خودرو
لاستیک در اثر رانندگی به مرور فرسوده می‌شود. مواردی هستند که این فرسودگی را بیشتر می‌کنند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
1- رانندگی اشتباه: اگر سبک رانندگی شما به شکلی است که افزایش سرعت یا ترمز‌های ناگهانی و شدیدی را ایجاد می‌کنید و همچنین شتاب‌دهی شما بالا است، لاستیک‌هایتان زودتر فرسوده خواهد شد. اگر ترمز را هم به شکلی نگه می‌دارید که لاستیک‌ها قفل شوند، ساییدگی سطحی لاستیک زیادتر خواهد بود.
2- مسیر نامناسب: جاده‌های ناهموار، پر پیچ و خم و دارای شیب‌های زیاد عاملی برای فرسایش بیشتر لاستیک هستند.
3- عدم تراز بودن چرخ‌ها: وارد شدن فشار اضافه و نامتناسب به چرخ‌ها در اثر تراز نبودن آن‌ها فرسودگی لاستیک را تسریع می‌بخشد.
4- رانندگی با سرعت زیاد: در سرعت‌های بالا دمای لاستیک زیاد و به همین ترتیب فرسودگی آن هم بیشتر است.
5- جای لاستیک: اگر خودرو محور جلو باشد، لاستیکهای جلو دچار فرسودگی بیشتری خواهند شد و در خودروهای محور عقب این شرایط برای لاستیکهای عقب اتفاق خواهد افتاد.
6- وزن بالا: فرسایش لاستیک‌ها رابطه مستقیمی با مجموع وزن خودرو، سرنشینان و بار آن دارد.
7- میزان باد: لاستیک‌ها باید بادشان به طور مرتب تنظیم شود. اگر فشار باد بیشتر یا کمتر از حالت بهینه باشد، به واسطه اصطکاک بیشتر لاستیک فرسایش آن نیز بیشتر خواهد بود.
لاستیک خودرو را چه زمانی تعویض کنیم؟
موارد مختلفی هستند که زمان تعویض لاستیک را تعیین می‌کنند. هر لاستیک طول عمر مفیدی دارد که استفاده بیشتر از آن خطرناک است. رویه لاستیک در گذر زمان کم می‌شود. اگر ضخامت این مقدار زیر 6/1 میلی‌متر شود، لاستیک باید تعویض گردد.
سازنده شما این حد استاندارد را روی لاستیک تعیین کرده است و با یک نگاه دقیق می‌توانید ضخامت رویه لاستیک را تشخیص دهید (به کمک زایده اضافی موجود) البته در برخی لاستیک‌ها این عدد 6/1 ممکن است متغیر باشد. رسیدن سطح لاستیک به این حد مشخص، زمان تعویض را تعیین می‌کند.
2 نکته مهم: 1- لاستیک‌هایی که بیش از 10 سال عمر دارد، باید تعویض شوند. 2- اگر لاستیک عمر بالای 5 سال دارد باید مرتبا (حداقل سالانه) مورد بررسی قرار گیرند.
دقت داشته باشید که ضخامت رویه لاستیک تنها یک نشانه است و تنها تعیین‌کننده زمان تعویض نمی‌باشد. اگر تاریخ انقضای لاستیک بگذرد اما رویه هنوز ضخیم باشد باز هم لازم است شما برای تعویض آن اقدام کنید.
دلیل این کار منقضی شدن مواد موجود در لاستیک‌ها و تاثیر آن در خاصیت و مقاومت لاستیک است. برای مثال این گذشت از تاریخ انقضا می‌تواند خراش یا شکافی کوچک که به چشم نمی‌آید را ایجاد کند که همین مورد جزئی قادر است امنیت خودرو و سرنشینان را به شدت به خطر بیاندازد.
نکته مهم: تعویض لاستیک خودرو بهتر است برای هر 4 لاستیک به صورت همزمان انجام شود. با این کار ساییدگی همه چرخ‌ها مشابه و عملکرد نهایی خودرو بهینه خواهد بود.
در صورت عدم توانایی برای تعویض هر 4 لاستیک بهتر است این کار را دوتایی انجام دهید. در خودروهای محور جلو اولویت با تعویض چرخ‌های جلو و در محور عقب با چرخ‌های عقب است.
نکته ایمنی: حتی قبل از رسیدن به تاریخ انقضا اگر ضخامت رویه یا دیواره‌های لاستیک و یا محل تماس لاستیک با رینگ کم شده بود و یا شکاف و سوراخی با قطر بیش از 6 میلی‌متر را مشاهده کردید، سریعا برای تعویض لاستیک اقدام کنید.
راه‌های افزایش طول عمر تایر خودرو
1- سلامت لاستیک و توجه به ضخامت رویه آن
همان‌طور که گفتیم ضخامت رویه اهمیت بالایی دارد. زایده‌های موجود در لاستیک‌ها که بین آج و فواصل معینی قرار می‌گیرند مقیاس مناسبی برای این ویژگی لاستیک هستند. هم سطح شدن آج لاستیک و نشانگر موجود نشان از کاهش ضخامت (معمولا کمتر از 6/1 میلی‌متر) و نیاز به تعویض لاستیک دارد.
مقدار 6/1 با توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی و مدل لاستیک می‌تواند کم یا زیادتر باشد. علاوه بر بررسی ضخامت، آسیب‌هایی مانند مشکلات سطح و لبه لاستیک، وجود میخ، سنگ‌ریزه یا سایر قطعات فلزی در لاستیک و… را هم مرتبا بررسی نمایید.
در صورتی که انجام هر یک موارد گفته شده برای شما مشکل است، می‌توانید از تعمیرکاران و متخصصان این حوزه که معمولا بررسی را توسط دستگاه‌های سنجش ضخامت و با دقت بالا انجام می‌دهند، کمک بگیرید.
2- رفع فرسایش‌های ناهمگون در سطح لاستیک
اگر فشار موجود روی لاستیک‌ها، تناسب نداشته باشد، فرسایشی غیر همسان برای لاستیک‌ها اتفاق می‌افتد. این فشار غیرمتناسب می‌تواند ناشی از عدم تنظیم باد لاستیک‌ها، تراز نبودن چرخ‌ها با هم یا وجود ایراد در سیستم تعلیق و… باشد. برای حل این مشکل سطح لاستیک‌ها باید به دقت بررسی شوند چرا که در صورت عدم حل این مشکل، عمر مفید لاستیک‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
3. بررسی عمر لاستیکهای خودرو
کارشناسان لاستیک ماشین، خودشون می‌گن ۵ سال بعد از تولید بهترین زمانه برای تعویض. خب دلیلشم اینه که لاستیک‌ها بعد از ۵ سال رطوبت و روغنشونو از دست می‌دن و براشون کش‌سانی و مقاومتشون از بین میره. تو کناری لاستیک‌ها تاریخ تولیدشم نوشته شده.
دو تا رقم اخرش سال تولید و دو تا رقم اولشم هفته تولید رو نشون می‌ده. مثلاً لاستیکی که پایین نمایش داده شده، تو هفتهٔ سی و پنج از سال ۲۰۱۶ ساخته شده.
لاستیک درست خیلی مهمه برای ایمنی و عملکرد ماشینت. کنترل ماشینتو برات راحت‌تر می‌کنه و همچنین سوخت رو هم بهینه می‌کنه.
وقتی لاستیک خوبی داری، با اعتماد‌به‌نفس می‌تونی ترمز بزنی و آروم رانندگی کنی. پس بهتره لاستیکهای ماشینتو همیشه چک کنی. اگه خوردگی یا فرسایش شدیدی توشون میبینی، وقتشه لاستیک‌ها رو عوض کنی.
4- تنظیم باد لاستیک‌ها
ابتدایی‌ترین راه جهت حفظ سلامت لاستیک‌ها بررسی و تنظیم مرتب باد آن‌ها است. اگر این مورد چک نشود، فشار وارده به لاستیک نامتناسب و در نتیجه آج‌ها دچار مشکل می‌شوند و ایراد ناهمگونی ساییدگی ایجاد خواهد شد. باد لاستیک کم باشد، لاستیک به شکل دو طرفه ساییده و اگر زیاد باشد وسط لاستیک بیشتر ساییده خواهد شد. باد لاستیک به طور کلی باید عددی بین 25 تا 30 psi باشد.
مشکلات دیگری که کم بودن باد لاستیک ایجاد می‌کند افزایش سوخت مصرفی خودرو است؛ به حدی که هر 3psi کاهش فشار باد لاستیک یک درصد به مصرف سوخت و ده درصد به فرسایش می‌افزاید. پیشنهاد می‌شود چک باد لاستیک در هر بار سوخت‌گیری چک شود. تغییرات دمایی یعنی گرم شدن هوا (افزایش باد لاستیک) و سرد شدن هوا (کاهش باد لاستیک) عاملی برای تغییر باد است.
5- تنظیم تراز چرخ‌ها
تراز بودن چرخ‌ها به واسطه نقش داشتن در بهره‌وری لاستیک‌ها، لازم است هر 5 هزار کیلومتر یکبار چک شود. با تراز بودن چرخ‌ها فرسایش لاستیک حداقلی و به طور متناسب بین چرخ‌ها خواهد بود. اگر چرخ ماشین تراز نباشد سه مرحله باید به این منظور طی شود:
1- از نظر عمودی چرخ‌ها تنظیم شود.
2- ار نظر افقی چرخ‌ها تنظیم شوند.
2- زاویه محور فرمان و چرخ‌ها تنظیم گردد.
مواردی مانند لنگ خوردن چرخ‌ها، راست نشدن فرمان خودرو بعد از پیچیده شدن و یا کشیده شدن خودرو به یک سمت می‌تواند نشان از تراز نبودن چرخ‌ها باشد. این اتفاق در کنار سایش بیشتر، احتمال کنده شدن یا پرپرشدن بخشی از لاستیک را نیز افزایش می‌دهد. تراز نبودن عمر مفید لاستیک را کاهش داده و به واسطه نیاز به خرید لاستیک، هزینه تراز کردن چرخ‌ها را توجیه می‌کند.
6- تعویض جای لاستیک‌ها به طور منظم
با توجه به اینکه لاستیک در چه بخشی قرار می‌گیرد، فرسایش آن متفاوت خواهد بود. برای اینکه این فرسایش در هر چهار چرخ به طور مشخصی ایجاد شود، پیشنهاد می‌شود در بازه‌های زمانی مشخص جای لاستیک‌ها با هم عوض گردد.
برای مثال در یک خودروی محور عقب، لاستیکهای عقب فرسایش بیشتر دارند، با جابه‌جایی آن‌ها با چرخ‌های جلو، میزان فرسایش همه چرخ‌ها یکسان خواهد شد. این جابه‌جایی می‌تواند موازی یا ضربدری انجام شود و این کار بهتر است به طور مرتب جهت افزایش عمر مفید لاستیک‌ها انجام گیرد.
7- توجه به حس رانندگی
اگر راننده حس کند رانندگی کیفیت خوبی ندارد، این مورد می‌تواند ناشی از لاستیکهای خراب یا فرسوده باشد. مواردی چون لرزش، لنگ زدن، کشیده شدن خودرو و… علامت‌های هستند که با مشاهده آن لازم است لاستیک‌ها را بررسی و در صورت نیاز برای تعویض آن‌ها اقدام نمایید.
دلایل مهم خراب شدن لاستیک‌ها
عوامل تحت کنترل ما و عواملی که از کنترل ما خارج نیستند دو دسته‌بندی کلی برای دلایلی است که باعث فرسایش لاستیک خودرو می‌شوند. اکثر دلایل تحت کنترل ما بوده و می‌توان تاثیرشان را حداقلی کرد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
ترمز ناگهانی و شتاب بالا: خروج باد لاستیک با زیاد شدن دمای آن راحت‌تر و در نتیجه فرسایش بیشتر خواهد شد.
تنظیم نشدن باد لاستیک خودرو: این مورد عاملی برای فرسودگی نامتعادل در لاستیک‌هاست.
داشتن بار زیاد: اضافه بار، فشار به لاستیک و فرسایشش را افزایش می‌دهد.
اشتباه تنظیم کردن خودرو: انتخاب لاستیکهای هم جنس برای خودرو، استفاده از رینگ و یا عدم توجه به سایز یکسان لاستیک‌ها و حتی زیاد باد کردن لاستیک همگی عوامل کاهش عمر مفید لاستیک‌اند.
مسیر نامناسب: جاده‌های بسیاری هستند که عامل تخریب لاستیک هستند. شاید شما کنترلی بر نوع و همواری جاده‌های مسیرتان نداشته باشید، اما با رانندگی با دقت و با کاهش سرعت می‌توانید از فرسودگی بیشتر لاستیک جلوگیری کنید.
تاثیر شرایط جوی: بارش باران و برف و یخ زدگی جاده‌ها، گرمای شدید هوا، تابش مستقیم آفتاب و حتی روغنی بودن سطح مسیر حرکت تماما باعث تخریب سطحی لاستیک خواهند بود.
عمر لاستیک چند کیلومتر است؟
همان‌طور که تا اینجا متوجه شدید، عمر لاستیک به عوامل گوناگونی بستگی دارد و نمی‌توان طول آن را کیلومتری و به طور دقیق مشخص کرد چرا که سبک رانندگی، نوع جاده، شرایط محیطی و… همگی تاثیر خواهند گذاشت. اما به طور متوسط گفته می‌شود هر لاستیک قادر است حدودا 40 هزار کیلومتر را پیمایش کند.
تعویض لاستیک به مسافت طی‌شده خودروی شما در سال هم بستگی دارد. افرادی که سالانه بیشتر از 15 هزار کیلومتر رانندگی می‌کنند، نیاز به تعویض زودتر لاستیک‌ها نسبت به تاریخ انقضای آن دارند. در کل اطلاعات این بخش نسبی بوده و شرایط لاستیک باید مورد بررسی قرار گیرد. رانندگی ملایم در جاده‌های هموار طول عمر لاستیک را تا دو برابر مسافت اعلام شده افزایش خواهد داد.
نوع خودرو در کنار نوع رانندگی افراد نیز در زمان مناسب تعویض لاستیک موثر است. هیچ لاستیکی نمی‌تواند به طور دائم برای شما کار کند و هر راننده‌ای موظف است در زمان مناسب برای تعویض آن‌ها اقدام کند. برای این کار هم می‌توانید از تعمیرکاران و متخصصین این حوزه کمک بگیرید. بسیاری از نشانه‌های منقضی یا فرسوده شدن لاستیک به راحتی قابل بررسی و مشاهده است اما برای تعویض آن‌ها ابزار و تخصص لازم است که باید به تعمیرگاه‌ها مراجعه کنید.
جمع‌بندی
امنیت خودرو و سرنشینان با تعویض لاستیکهای فرسوده خودرو تامین می‌شود و کیفیت رانندگی به شدت افزایش خواهد یافت. این که چه زمانی باید لاستیک عوض گردد با توجه به معیارهایی مانند ضخامت 6/1 میلی‌متری ضخامت رویه یا سلامت سطح تایر خودرو آسان است. عوامل مختلفی می‌توانند این تعویض را به تعویق بیاندازند که سبک رانندگی درست، تنظیم باد مرتب لاستیک‌ها، تراز بودن آن‌ها و… از مهم‌ترین آن هستند.
