آزمون آیین نامه رانندگی(قبولی ۱۰۰٪) آموزشگاه سبقت ایران
✅اصول اولیه تعویض دنده
اگر تازه رانندگی یاد میگیری ممکنه تعویض دنده برات سخت یا کم اهمیت به نظر بیاد، ولی یاد گرفتن درستش باعث میشه بهتر و راحتتر رانندگی کنی.
چند نکته ساده برای عوض کردن دنده:
- موقع تعویض دنده، شونه هاتو از صندلی جدا نکن.
- دنده های جلو (۱، ۳ و ۵) رو با کف دست به جلو هل بده و دنده های دیگه رو با چهار انگشت به سمت عقب بکش.
- همیشه حواست باشه که ماشین توی چه دنده ایه و تا جایی که میتونی موقع رانندگی به دنده نگاه نکن.
- تمرین کن که دنده رو آروم و درست عوض کنی و به صدای موتور هم توجه داشته باش.
- صندلی رو طوری تنظیم کن که به راحتی به پدال کلاچ و دنده مسلط باشی.
✅چگونه دنده عوض کنیم؟
تو ماشینهای دنده ای سه تا پدال جلوی پات هست: یکی کلاچ که سمت چپه، یکی گاز که سمت راست و یکی هم ترمز که وسطه.
وقتی می خوای دنده رو عوض کنی باید کلاچ رو کامل فشار بدی تا دنده بدون مشکل عوض بشه.
برای عوض کردن دنده باید پات رو بذاری روی کلاچ تا دنده آزاد بشه اینطوری دنده ها راحت و بدون آسیب عوض میشن.
وقتی میخوای دنده رو عوض کنی، اصلا نباید فشار زیادی به پدالها بیاری. بعد از اینکه دنده رو تنظیم کردی کلاچ رو به آرومی رها کن و یادت باشه که وقتی ماشین تو دندس کلاچ باید کامل آزاد باشه.
بعد از اینکه کلاچ رو رها کردی و دنده رو عوض کردی، بهتره که یه کم گاز بدی تا سرعت ماشین بره بالا.
✅بهترین زمان برای تعویض دنده
وقتی ماشین رو با دنده یک راه میندازی و گاز میدی، کم‌کم سرعت میگیره و صدای موتور هم بیشتر میشه اگه همین جوری بدون عوض کردن دنده ادامه بدی، ممکنه به موتور و گیربکس آسیب برسه. هر دنده یه محدوده سرعت خاص داره که توی هر ماشینی ممکنه یه کم فرق کنه.
باید حواست باشه که دنده رو توی زمان مناسب عوض کنی. معمولا وقتی دور موتور به حدود ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دور در دقیقه میرسه و صدای موتور هم بلندتر میشه وقتشه که دنده رو بالاتر ببری.
بازه سرعت مناسب برای هر دنده:
- دنده ۱: از ۰ تا ۲۵ کیلومتر در ساعت
- دنده ۲: از ۲۵ تا ۵۰ کیلومتر در ساعت
- دنده ۳: از ۵۰ تا ۷۵ کیلومتر در ساعت
- دنده ۴: از ۷۵ تا ۱۰۵ کیلومتر در ساعت
- دنده ۵: از ۱۰۵ کیلومتر به بالا
✅زمانهای سبک کردن دنده
عوض کردن دنده به بالا، مثل رفتن از دنده یک به دو، کار سختی نیست. فقط باید حواست باشه که دنده رو توی محدوده درست عوض کنی. برای این کار، میتونی یه کم با پدال گاز بازی کنی تا دور موتور برای دنده بعدی آماده بشه.
چه موقع دنده رو عوض کنیم؟
توی رانندگی معمولی بهتره دنده رو وقتی عوض کنی که دور موتور توی محدوده زرد باشه.
توی مسابقات راننده ها دنده رو تا آخرین حد ممکن، یعنی قبل از رسیدن به خط قرمز بالا میبرن تا بیشترین قدرت رو بگیرن.
✅زمانهای سنگین کردن دنده
سنگین کردن دنده، مثلا از سه به دو در دو حالت انجام میشود که در ادامه آنها را مشاهده میکنید:
1- حرکت خودرو با دور موتوری کمتر از بازه اعمال نیروی مورد نیاز
این حالت که به اصطلاح به آن دنده مرده نیز گفته میشود، تغییر دنده خودرو حتی برای مبتدیان آسان خواهد بود. در این شرایط پا را روی کلاچ فشار داده و دنده را عوض میکنید.
پس از آن با فشردن گاز و تنظیم سرعت خودرو، هماهنگی دنده و دور پیشرانه را تنظیم میکنید.
2- کاهش سرعت خودرو و تعویض دنده حین ترمزگیری
معمولا با رسیدن به پیچها، چراغها و… نیاز است سرعت خودرو را کاهش دهید. در برخی موارد که سرعت خودرو زیاد است، همزمان با ترمزگیری باید دنده را نیز سنگین کنید.
در این شرایط روند تغییر دنده مشابه حالت قبل است. اما به دلیل استفاده همزمان از ترمز، وزن بیشتری به جلو منتقل میشود.
این عدم تعادل در توزیع وزن احتمال سر خوردن یا همان نافرمانی خودرو را بیشتر میکند و نیازمند توجه مضاعف راننده است.
اگر مبتدی هستید و کنترل خودرو در شرایط حساس برای شما دشوار است، بهتر است قبل از رسیدن به پیچ یا مکانهای پرخطر سرعت خودرو را کاهش دهید. با تنظیم دور ساده و دنده ای سنگین وارد پیچ شوید تا امنیت شما حفظ شود.
سنگین کردن دنده با روش حرفه ای پاشنه پنجه
روش پاشنه پنجه (Heel and Toe) باید با تمرین زیاد اجرا شود. در ادامه مراحل تعویض دنده با این روش را از دنده 3 به 2 بررسی میکنیم:
- نزدیک شدن به پیچ با دنده 3
- آغاز ترمزگیری و کاهش شتاب
- تنظیم دور پیشرانه برای تعویض دنده
- قرار دادن پاشنه پای راست روی گاز، با حفظ پنجه پا روی ترمز و فشردن کلاچ با پای چپ
- فشار دادن پدال گاز برای تنظیم دور پیشرانه
- سنگین کردن دنده و برداشتن همزمان پای راست و چپ از روی گاز و کلاچ
- ادامه فرایند ترمزگیری در صورت نیاز یا شتاب گیری مثبت برای عبور از پیچ
در این روش زمان تعویض دنده، کاهش سرعت و عبور از پیچ طولانی نخواهد شد.
14 نکات مهم در تعویض دنده:
1-کلاچ رو تا آخر بگیر:
✔️ قبل از عوض کردن دنده، کلاچ رو کامل فشار بده تا موتور از گیربکس جدا بشه.
2-دنده رو با سرعت و دور موتور هماهنگ کن:
✔️ معمولا وقتی دور موتور بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ باشه، وقتشه که دنده رو عوض کنی.
3-دنده رو نرم عوض کن:
✔️ اهرم دنده رو با آرامش جابه‌جا کن، نه با فشار زیاد.
4-کلاچ رو آروم رها کن:
✔️ بعد از عوض کردن دنده، کلاچ رو به تدریج ول کن و همزمان گاز بده تا ماشین نرم حرکت کنه.
5-نیم کلاچ نکن!
✔️ زیاد نگه داشتن کلاچ توی نیمه راه، صفحه کلاچ رو خراب میکنه و خرج بالایی داره!
6-دنده مناسب برای سراشیبی و سربالایی:
✔️ توی سرازیری دندههای سنگین (۲ یا ۳) رو استفاده کن که ماشین تحت کنترل بمونه.
✔️ توی سربالایی دنده رو طوری انتخاب کن که ماشین لرزش نداشته باشه یا خاموش نشه.
7-با دور موتور خیلی بالا دنده عوض نکن:
✔️ تعویض دنده توی دورهای خیلی بالا (بیشتر از ۴۰۰۰) بدون مهارت، به موتور آسیب میزنه.
8-کم کردن سرعت با دنده:
✔️ وقتی سرعت رو کم میکنی، قبل از ترمز شدید، یه دنده پایین‌تر بیار تا ترمزها کمتر تحت فشار باشن.
9-دستت رو روی دنده نذار:
✔️ حین رانندگی دستت رو روی اهرم دنده نگه ندار، چون به گیربکس آسیب میرسونه.
10-به صدای موتور گوش بده:
✔️ اگه صدای موتور زیر شد، یعنی وقتشه دنده بالاتر ببری.
✔️ اگه صدای موتور بم شد، یعنی باید دنده رو کم کنی.
11-توی توقف های طولانی، دنده خلاص کن:
✔️ اگه بیشتر از ۳۰ ثانیه توقف داری (مثل پشت چراغ قرمز)، دنده رو خلاص کن که فشار از روی موتور و کلاچ برداشته بشه.
12-بدون نگاه کردن، دنده عوض کن:
✔️ تمرین کن که بدون نگاه کردن به دنده، جای هر دنده رو پیدا کنی تا تسلطت بیشتر بشه.
13-آینه و صندلی رو قبل از حرکت تنظیم کن:
✔️ قبل از حرکت، موقعیت صندلی و آینه ها رو تنظیم کن که تسلط بیشتری روی رانندگی داشته باشی.
14-دنده رو به صورت نامنظم عوض نکن:
✔️ از پریدن از دنده ای به دنده دیگه (مثلاً از ۳ به ۵) بدون هماهنگ کردن سرعت، خودداری کن که به گیربکس فشار نیاد.
✅رانندگی نرم با تعویض دنده اصولی
اگه میخوای رانندگی ات نرم، بدون تکون های اضافی و ایمن باشه، باید دنده رو به موقع عوض کنی. وقتی به پیچ سرعت گیر یا تقاطع میرسی، سرعتت رو کم‌کم کاهش بده تا ماشین آروم‌تر متوقف بشه.
چند نکته برای رانندگی راحتتر:
همیشه حواست به جاده و تابلوها باشه تا بتونی به موقع تصمیم بگیری.
اگه توی ترافیک سنگین گیر کردی و سرعتت زیر ۱۵ کیلومتر بر ساعت بود، ماشین رو روی دنده یک بذار تا یکنواخت حرکت کنه.
اگه ماشین خلاص باشه، حرکت نمی کنه و اگه مدام دنده عوض کنی، سرنشینا اذیت میشن.
اگه ترافیک یه کم باز شد و امکان حرکت سریع تر داشتی، با حفظ فاصله، دنده رو به دو ببری تا ماشین روان تر حرکت کنه.
✅اشتباهات رایج در تعویض دنده
اگه تعویض دنده رو از اول درست یاد نگیری، ممکنه اشتباهات زیادی انجام بدی که به ماشین آسیب بزنه. چند تا از این اشتباهات رایج رو باهم بررسی کنیم:
پریدن دنده ها بدون رعایت ترتیب
✔️ توی گیربکس دستی، میتونی بدون ترتیب دنده عوض کنی، ولی اگه دور موتور با سرعت ماشین هماهنگ نباشه، به ماشین ضربه میزنه. این کار باعث ساییدگی صفحه کلاچ میشه و زود خرابش میکنه.
✔️ اگه بدون رعایت ترتیب، از دنده های بالا به پایین (مثلا از ۴ به ۲) بری، احتمال داره چرخها قفل بشن و ماشین تعادلش رو از دست بده.
حرکت با دنده دو از اول
✔️ اگه از دنده دو حرکت کنی، به صفحه کلاچ فشار میاد و ماشین اذیت میشه. همیشه از دنده یک شروع کن.
قبل از سرعت گیر دنده رو کم کن
✔️ اگه نزدیک سرعت گیر فقط ترمز بگیری ولی دنده رو کم نکنی، وزن ماشین روی جلوی خودرو می افته و بعد از مدتی جلوبندی آسیب می بینه. همیشه قبل از رسیدن به سرعت گیر، دنده رو کم کن تا فشار روی ماشین کمتر بشه.
✅اگر کلاچ خراب شد، چگونه دنده عوض کنیم؟
اگه تازه رانندگی رو شروع کردی، ممکنه یه روزی با مشکل خرابی کلاچ مواجه بشی. توی این شرایط، عوض کردن دنده سختتر میشه و اگه درست انجامش ندی، ممکنه به گیربکس آسیب بزنه.
اگه کلاچ خراب شد، چیکار کنیم؟
- سرعت و دور موتور رو تنظیم کن تا موقع دنده عوض کردن ماشین یهویی تکون نخوره.
- پاتو از روی گاز و ترمز بردار و دنده رو خلاص کن.
- دسته دنده رو با فشار مناسب (نه خیلی زیاد، نه خیلی کم) عوض کن.
- دور موتور رو تنظیم کن تا دنده جدید به خوبی جا بره.
- سریع شتاب و سرعت رو با دنده جدید هماهنگ کن تا ماشین نرم حرکت کنه.
✅دنده سنگین و موارد استفاده از آن
توی رانندگی، به دنده یک و دو میگن دنده سنگین. دلیلش اینه که توی این دنده ها، ماشین قدرت بیشتری داره. وقتی که ماشین نیاز به زور بیشتری برای حرکت داره (مثلا موقع شروع حرکت یا بالا رفتن از سربالایی)، از این دنده ها استفاده میکنیم.
در ادامه چند موقعیت حرکت با دنده سنگین را مشاهده میکنید:
- سربالایی های تند
- سرازیری های تند (جهت کنترل سرعت)
- کاهش استفاده از ترمز و افزایش فرمان پذیری خودرو
✅تمرین تعویض دنده برای مبتدیان
اگه تازه میخوای تعویض دنده رو یاد بگیری، بهتره تمریناتت رو از جاهای خلوت مثل پارکینگهای خالی یا خیابونهای کم‌تردد شروع کنی.
اول از همه ترتیب دندهها رو یاد بگیر و سعی کن بدون نگاه کردن به دسته دنده، اونا رو عوض کنی.
یه راه خوب برای شروع اینه که ماشین رو خاموش کنی و فقط با گرفتن کلاچ، دنده ها رو تمرین کنی. بعد که دستت راه افتاد، ماشین رو روشن کن و توی سرعت های مختلف دنده عوض کن.
تمریناتت رو توی جاهای کم تردد انجام بده تا کم‌کم روی دور موتور و تعویض دنده مسلط بشی.
وقتی حس کردی که به اندازه کافی تمرین کردی، خودتو توی شرایط سختتر مثل ترافیک، چهارراه ها و پیچ ها قرار بده.
یادت باشه که ممکنه ماشین خاموش بشه، مخصوصا اگه کلاچ رو سریع رها کنی یا پاهات هماهنگ نباشن. اما نگران نباش، با چند بار تمرین دستت میاد که کی باید دنده عوض کنی و چطوری این کارو بدون مشکل انجام بدی.
شروع حرکت با دنده ۳ یا ۴
اگر بخواهید با دنده ۳ یا ۴ حرکت کنید! چون این دنده ها در دور موتورهای پایین نیروی کافی ندارند موتور ممکن است نتواند خودرو را به خوبی حرکت دهد.
این موضوع در خودروهای کم قدرت بیشتر دیده می شود زیرا موتور سرعتش کم شده و خودرو ممکن است خاموش شود دنده های بالاتر برای شروع حرکت مناسب نیستند و فقط زمانی کار میکنند که خودرو سرعت بیشتری گرفته باشد.
تعویض دنده روی سرعت گیر و دست انداز چگونه است؟
- قبل از رسیدن به سرعت گیر سرعت رو کم کن و دنده رو به ۱ یا ۲ بیار تا ماشین بهتر کنترل بشه.
- با دنده پایین ماشین نرمتر از سرعتگیر رد میشه و تکون شدید نمی خوره.
- کلاچ رو آروم رها کن و از ترمز یا گاز دادن یهویی خودداری کن.
- بعد از رد شدن اگه سرعتت بیشتر شد، دنده رو بالا ببر تا ماشین راحتتر حرکت کنه.
✅نتیجه گیری
تعویض دنده یکی از مهمترین مهارت های رانندگیه که ممکنه برای راننده های تازه کار یه کم سخت باشه.
توی این مطلب نکات و آموزش های مربوط به تعویض درست دنده رو توضیح دادیم. اگه تازه شروع به رانندگی کردی، با خوندن این راهنما و انجام تمرین های ایمن، میتونی کم‌کم مهارت لازم رو پیدا کنی.
اگه یاد بگیری دنده رو درست عوض کنی هم رانندگیت بهتر و روان تر میشه، هم امنیت خودت و بقیه رو حفظ می کنی. پس با دقت این نکات رو یاد بگیر و با تمرین، مهارتت رو بالا ببر.
منابع:
